فینال مارت - روغن موتور یکی از حیاتی‌ترین اجزای عملکرد درست خودرو است که وظیفه روان‌کاری، کاهش اصطکاک، جلوگیری از سایش قطعات، خنک‌کاری و پاک‌کنندگی موتور را بر عهده دارد. انتخاب درست روغن موتور بر اساس کیفیت، ویسکوزیته و استانداردهای معتبر می‌تواند عمر مفید موتور را افزایش داده و هزینه‌های تعمیر و نگهداری را کاهش دهد.
در این مقاله با مهم‌ترین اصطلاحات و شاخص‌های روغن موتور آشنا می‌شویم:
۱. استانداردهای کیفیت روغن موتور (API)
سازمان API (American Petroleum Institute) برای ارزیابی کیفیت روغن موتور، استانداردی جهانی تعریف کرده است. این استانداردها معمولاً با دو حرف انگلیسی نشان داده می‌شوند:
S: برای موتورهای بنزینی (Spark Ignition).
C: برای موتورهای دیزلی (Compression Ignition).
پس از حرف S یا C، یک حرف دیگر درج می‌شود که کیفیت و نسل روغن را نشان می‌دهد. هرچه این حرف در الفبای انگلیسی بالاتر باشد، کیفیت و تکنولوژی تولید روغن جدیدتر است.
نمونه‌ها:
SG: مناسب موتورهای قدیمی (دهه ۸۰ میلادی).
SL: کیفیت بالاتر برای خودروهای دهه ۲۰۰۰.
SM: روغن با کیفیت‌تر، مناسب خودروهای تولیدی ۲۰۱۰ به بعد.
SN: یکی از جدیدترین سطوح کیفیت، مخصوص موتورهای مدرن با راندمان بالا و کاهش آلایندگی.
SP: جدیدترین سطح کیفیت (جایگزین SN)، مناسب خودروهای تولیدی ۲۰۲۰ به بعد.
نکته مهم: استفاده از روغن موتور با کیفیت بالاتر (مثلاً SN به جای SM) معمولاً مشکلی ندارد، اما برعکس آن (مثلاً استفاده از SG برای موتور جدید) می‌تواند آسیب‌زا باشد.
۲. شاخص ویسکوزیته (Society of Automotive Engineers – SAE)
یکی دیگر از اصطلاحات رایج روی قوطی‌های روغن موتور، اعداد و حروفی مانند 10W-40 یا 20W-50 است که نشان‌دهنده ویسکوزیته (گرانروی یا غلظت) روغن هستند.
معنای این اعداد:
عدد قبل از W (مثلاً 10 یا 20): نشان‌دهنده عملکرد روغن در دماهای سرد (Winter). هرچه این عدد کمتر باشد، روغن در دمای پایین روان‌تر است و استارت سرد آسان‌تر می‌شود.
عدد بعد از W (مثلاً 40 یا 50): نشان‌دهنده غلظت روغن در دمای بالا است. هرچه این عدد بیشتر باشد، روغن در دمای کاری موتور غلیظ‌تر باقی می‌ماند و از موتور در برابر سایش محافظت بیشتری می‌کند.
مثال‌ها:
10W-40: روغنی چند درجه‌ای که در هوای سرد مثل روغن 10 عمل می‌کند و در دمای بالا مانند روغن 40.
20W-50: روغنی غلیظ‌تر، مناسب مناطق گرم و موتورهایی با کارکرد بالا یا موتورهای قدیمی‌تر.
0W-20: روغنی بسیار رقیق، مناسب موتورهای مدرن با تکنولوژی بالا و شرایط آب‌وهوایی سرد.
۳. تفاوت روغن‌های مونوگرید و مولتی‌گرید
مونوگرید (تک درجه‌ای): تنها در یک شرایط دمایی کارایی دارند (مثل SAE 30).
مولتی‌گرید (چند درجه‌ای): رایج‌ترین نوع در بازار که هم در سرما و هم گرما عملکرد مناسبی دارند (مثل 10W-40).
۴. ترکیب و نوع روغن موتور
از نظر پایه روغن، سه دسته کلی داریم:
مینرال (Mineral): پایه نفتی، ارزان‌تر، مناسب خودروهای قدیمی.
نیمه‌سنتتیک (Semi-Synthetic): ترکیب مینرال و سنتتیک، تعادل بین کیفیت و قیمت.
سنتتیک (Full Synthetic): روغن مصنوعی با بهترین کیفیت، طول عمر بیشتر، مناسب موتورهای مدرن و شرایط سخت.
۵. انتخاب روغن موتور مناسب
برای انتخاب بهترین روغن موتور باید به این موارد توجه کرد:
توصیه کارخانه سازنده خودرو (در دفترچه راهنما).
شرایط آب‌وهوایی منطقه (سردسیر یا گرمسیر).
کارکرد موتور و سن خودرو (ماشین نو یا کارکرده).
نوع سوخت و تکنولوژی موتور (بنزینی یا دیزلی، توربو یا تنفس طبیعی).
پیشنهاد کلی:
خودروهای جدید: روغن‌های سنتتیک با سطح کیفیت بالا (SN یا SP) و ویسکوزیته پایین‌تر مثل 5W-30.
خودروهای کارکرده یا قدیمی: روغن‌های نیمه‌سنتتیک یا مینرال غلیظ‌تر مثل 20W-50.
مناطق سرد: روغن با عدد W پایین‌تر (0W یا 5W).
مناطق گرم: روغن با عدد بعد از W بالاتر (40 یا 50).
جمع‌بندی
شناخت استاندارد API (مثل SM، SN) کیفیت روغن موتور را نشان می‌دهد و شاخص SAE (مثل 10W-40 یا 20W-50) میزان غلظت و کارایی روغن در دماهای مختلف را بیان می‌کند. انتخاب درست روغن موتور با توجه به توصیه سازنده، شرایط آب‌وهوایی و وضعیت موتور می‌تواند نقش مهمی در افزایش طول عمر خودرو و کاهش هزینه‌های تعمیر داشته باشد.
